Jan en Dien 1878-1963, Bijna een eeuw familiegeschiedenis
Lamberdien van Roosmalen en Johannes van Sleeuwen
Levensloop van de grootouders van mijn vader.
Het levensverhaal Johannes van Sleeuwen (opa Jan) en Lamberdina van Roosmalen (oma Dien) beslaat bijna een eeuw familiegeschiedenis van boeren. In die periode is de wereld van het boeren snel veranderd. Waar de vaders van opa Jan en oma Dien nog grond ontgonnen met slechts paard en wagen en veel menskracht en de rogge nog handmatig werd gedorst, staat de ruilverkaveling er al aan te komen als hij komt te overlijden. Een groot deel van het werk is gemechaniseerd.
Het is dan ook niet alleen een verhaal over hen, maar zeker ook een verhaal over veranderende tijden.
In het verhaal noem ik mijn overgrootouders Jan en Dien.
Het gezin waarin Jan werd geboren.
Johannes van Sleeuwen wordt 24 april 1878 in Veghel geboren. Hij is de oudste zoon van Johannes van Sleeuwen (bijna 30 jaar oud) en Adriana van den Tillart (27 jaar). Zijn ouders zijn een jaar daarvoor getrouwd.
Bij zijn geboorte heeft hij nog 3 grootouders (twee van vaderszijde en de opa van moederszijde). Als hij 8 jaar oud is, is leven ze alledrie niet meer.
In de veertien jaar na zijn geboorte worden nog 9 kinderen geboren, waarvan er liefst 4 slechts enkele (1 tot 3) maanden leven.
Het gezin woont in de Biezen in Veghel. In de periode 1892-1902 wordt in het bevolkingsregister het adres Biezen 825 doorgestreept en vervangen door huisnummer 797 en later weer vervangen door G no 119 Veghel. Het is niet duidelijk of het hierbij deels om administratieve wijzigingen gaat of dat de familie vaak verhuist.
Als hij 24 (in 1902) jaar oud is, woont hij bij de weduwe Th. Rijbroek in. Het adres is Zijtaart 857. Hij staat geregistreerd in het bevolkingsregister voor dienstbodes. Op dit adres wonen behalve Jan geen andere dienstbodes.
Ontmoeting met Dien.
Lamberdina wordt in 1885 als oudste kind van Johannes van Roosmalen en Petronella van den Heuvel geboren. Waarschijnlijk al in de boerderij aan de Heikant die op dat moment net (of bijna) klaar is.
Haar vader bouwt in 1880 namelijk het huis terwijl het gezin woont in een oud huis of schuur achter waar nu feitelijk de boerderij staat. (blijkt uit de verschillende kadastrale kaarten)
Haar vader is bij haar geboorte 35 en haar moeder 28 jaar.
Lamberdina krijgt nog vijf broers en zussen.
Vanaf 1902 woont Jan in bij de weduwe van Theodorus Rijbroek als dienstbode.
Als Lamberdina 23 jaar oud is, trouwt ze in 1909 met Jan van Sleeuwen.
Hoe zij elkaar hebben ontmoet is niet duidelijk. Beide families waren landbouwer en Zijtaart en Dinther liggen niet heel ver uit elkaar.
Huwelijk Jan van Sleeuwen en Dien van Roosmalen
Het burgerlijk huwelijk van Jan van Sleeuwen en Dien van Roosmalen vindt plaats op 10 mei 1909 in Dinther.
Jan is dan 31 jaar en Dien is 23 jaar oud. 
De datum van het kerkelijk huwelijk is bij mij nog niet bekend, maar is waarschijnlijk tussen 10 mei en 2 juni 1909.
Het huwelijk is in beide ouderlijke families het eerste huwelijk omdat beiden de oudste kinderen zijn. Van weerszijden zijn de ouders nog in leven.
Pas op 2 juni 1909 wordt het echtpaar in Veghel geregistreerd, waar zij in een woning voor henzelf zijn getrokken. (Zondveld 82, nu Jekschotstraat 5). Eigenaar van de woning is Christianus van Nunen (oom) met zijn kinderen.
Wonen in Veghel
Na hun huwelijk trekt het jonge paar in een gepachte boerderij met adres Zondveld 82.
In dit huis wordt Johannes van Sleeuwen (Johan) op 2 februari 1910 geboren.
Bij de telling voor het bevolkingsregister blijken ze op 1-8-1910 te wonen op Zondveld G117. Dit is in de buurt van zijn ouders die wonen op Zondveld G 113. Elke bevolkingstelling wordt opnieuw genummerd. Dit huis is nog steeds de boerderij op huidig adres Jekschotstraat 5.
Jan en Dien zijn landbouwers, net als meer dan de helft van de Veghelse inwoners. In Veghel wordt in die tijd veel vlas geteeld. Het is niet duidelijk of Jan en Dien dat ook deden. Duidelijk is wel dat het bedrijf een gemengd bedrijf is. Er is vee en er wordt akkerbouw gedaan.
In Veghel worden tussen 1910 en 1922 tien kinderen geboren. In 1913 overlijdt een meisje (Adriana Maria) 10 maanden oud.
In het Bevolkingsregister wordt geen knecht noch een meid ingeschreven. Het is niet uitgesloten dat die er wel waren, maar dat zij niet inwonend zijn geweest.
In 1920 overlijdt de vijf jaar jongere zus van Dien, Maria Josepha, op 30 jarige leeftijd. Ze is ongehuwd.
Tussen 1910 en 1922, maar waarschijnlijk in 1915 verhuist het gezin naar Zondveldstraat 15.
Brand in Veghel
In mei 1922 verhuist het gezin naar Dinther. Deze keus maken ze (volgens de overlevering) niet geheel vrijwillig.
De oudste zoons (wie precies is niet bekend) zouden in de schuur van de gehuurde boerderij (G 117) met vuur hebben gespeeld. Hierdoor is brand ontstaan, waardoor de schuur forse schade heeft opgelopen. De huisbaas zegt het echtpaar aan dat zij naar andere woonruimte moeten zoeken.
Over deze brand kan ik niets vinden. Wel brand het huis van de buren in 1926 geheel af. Op www.oudzijtaart.nl vind ik hierover het volgende:
Krijtenburg brandde de boerderij van Reijbroek af. De harde wind waaide de vonken naar de met stro gedekte boerderij van Toon van Sleeuwen. Pastoor Kamp was er eerder dan de brandweer. Er werd gezegd, dat velen getuigen waren dat hij de wind verdraaide, waardoor een tweede boerderij gespaard bleef. De brandspuit moest opgehaald worden door een buur met een paard. Dan met vele handen pompen. Soms weinig water, alleen een waterput, die gauw leeg was.
Op zich is zo'n brand natuurlijk voldoende om later tot allerlei vermengde verhalen te komen. Het afbranden van het eigen huis is maar ter nauwer nood voorkomen!
Jan is op het moment dat ze naar Dinther verhuizen 45 en Dien is 37 jaar. Ze hebben op dat moment negen kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar.
Vertrek naar Dinther.
Op het oudershuis in Dinther is in 1921 de vader van Dien, op 71-jarige leeftijd overleden.
Peternella van den Heuvel (64 jaar), haar moeder, vertrekt met zoon Leonardus naar de Torenstraat in Dinther.
Zij wonen in het dorp van Dinther aan de Torenstraat.
Leonardus trouwt in 1924 in Volkel met Theodora Maria van den Bosch. Dit echtpaar blijft kinderloos. Het is niet duidelijk op welk moment tussen 1922 en 1924 Peternella en Leonardus verhuizen. Peternella overlijdt in 1926.
De andere kinderen zijn inmiddels uit huis vertrokken.
Het tweede huis links is het huis van Leonardus, Theodora en Peternella.
Met het vertrek van Peternella van het ouderlijk huis kunnen Jan en Dien op de boerderij gaan wonen.
Daarmee woont Dien in het huis dat haar vader (Johannes van Roosmalen) in 1885 heeft gebouwd.
Begin 20e eeuw waren er nog geen straatnamen in Dinther. In 1907 staat als adres vermeld: Aan de Heikant. Ook wordt B40 (eind 19e eeuw) gebruikt.
In de jaren dertig heet het huis B3. Het gehucht van een paar huizen wordt ook wel Hommelse Brug genoemd. (dat is overigens al de hele 19e eeuw zo).
Eind 1927 wordt het laatste kind in dit gezin geboren. Op dat moment is Lamberdina 42 jaar en varieren de dertien levende kinderen in leeftijd van 0 tot 16 jaar.
Op 15 februari 1928 overlijdt de vader van Jan op 79-jarige leeftijd. Zijn ouders hebben vanaf 1916 ingewoond bij Christianus van Nunen (schoonzoon) en Johanna van Sleeuwen (dochter) op G98 (Zondveldstraat 15) in Veghel.
Zijn moeder, Dina van den Tillart is dan 77. Zij overlijdt 10 jaar later (1938) in Dinther. Aangezien Jan de enige van de kinderen is die zich in Dinther heeft gevestigd, is het waarschijnljk dat Dina tenminste enige tijd bij de familie ingewoond heeft.
Het boerenbedrijf
Het boerenbedrijf van Jan en Dien is een gemengd bedrijf, waar veel monden gevoed moesten worden, maar waar ook veel handen licht werk maakten,toen de 8 zoons nog thuis waren.
Naast een aantal beesten vormde de teelt van rogge een belangrijk deel van het werk. Bijzonder is dat uit die tijd een aantal foto's bewaard zijn gebleven over het proces van rogge oogsten.
Ook paarden zijn op de boerderij van Jan en Dien heel belangrijk. In die tijd vervoeren zij alles, ze helpen op het land, trekken de kar etc. Ze worden dan ook trots op de foto gezet.
Links zien we Jan op het paard en rechts zoon Antoon.
30 jarig huwelijksfeest (10 mei 1939)
Het voltallig gezin op de foto ter gelegenheid van het 30-jarig huwelijksfeest van Jan en Dien. Geen van de kinderen is op dit moment getrouwd en alle kinderen wonen nog thuis.
staand v.l.n.r.:Hanneke, Jan, Piet, Johan, Jos, Dorus, Ties, Harrie, Sjaan
zittend: Lenie, Antoon, vader Jan, moeder Dien, Riet, Bets
Dienstplicht en de tweede wereldoorlog
De kinderen worden groter en bij het begin van de tweede wereldoorlog zijn de twee oudste zoons van dienstplichtige leeftijd.
Johan hoorde bij de lichting 1930, maar was dienstplichtig korporaal bij de aanvang van de oorlog voor herhaling opgeroepen.
Johan komt hierbij kort na de Duitse inval in krijgsgevangenschap (net als vele dienstplichtige soldaten).
Zijn zoon (Hans) schreef mij hierover het volgende:
”Mijn vader Johan van Sleuwen uit Heeswijk-Dinther, oudste zoon van Jan en Dien van Sleuwen zat in de 2e wereldoorlog in krijgsgevangenschap in Duitsland. Hij was dienstplichtig korporaal en werd in Katwijk aan de Maas waar hij in dienst zat opgepakt door de Duitsers en afgevoerd naar Luckenwalde, 40 km ten zuiden van Berlijn.
Daar schreef hij, in 1940, vanuit het kamp Stalag III een kaart aan zijn ouders en aan zijn vriendinnetje Hanneke Smits, mijn moeder ! “
Op het kaartje staat:
“Beste ouders, broers en zusters en vooral mijn
allerliefste Johanna. Thans kan ik u mededeelen
dat ik nog in leven en goed gezond ben. Dat hoop
ik van u ook. Ik ben in krijgsgevangenschap,
dus u mag mij volstrekt niet terugschrijven.
Nogmaals moed en allen vele groeten.
En vooral aan mijn liefste veel moed en sterkte
en geef haar deze kaart ook eens.
Tot weerzien, Johan.”
Op 10 juni 1940 wordt hij in Enschede uit krijgsgevangenschap ontslagen. Hij moet zich binnen 10 dagen in Dinther melden. Hij meldt zich daar op 11 juni 1940. Daarmee verkrijgt hij groot verlof, waardoor hij zich niet meer hoeft te melden.
Dit tot grote vreugde van zijn ouders en zijn vriendinnetje Johanna (Hanneke Smits).
Verloop van de tweede wereldoorlog
Wat de oorlog heeft betekent in het leven van Jan en Dien kunnen we niet navertellen. Het feit dat zij op een boerderij woonden heeft er waarschijnlijk voor gezorgd dat er aan voedsel geen groot gebrek was, maar er waren wel veel monden te voeden.
Nicht Nelly Arts schrijft (want woont in Canada) dat oom Johan (onze Jan) altijd over politiek sprak in deze tijd.
Bij Van Sleuwen werd thuis altijd gepruimd: meer hierover in Pruimtabak
In mei 1944 trouwt Adriana (Sjaantje) met Jan Deckers. Jan koopt een woning tegenover zijn ouders aan de Heust in Well. Bij de bruiloft vloeit de schaarse jenever rijkelijk, omdat Jan hiervan een partij op de zwarte markt had kunnen bemachtigen.
In het najaar van 1944 is Noord Brabant grotendeels bevrijd gebied geworden, terwijl aan de noordkant van de Maas (waar Well ligt) nog steeds Duitsers gelegerd waren. Over de Maas vonden heftige beschietingen plaats en bombardementen plaats. Veel gebouwen zijn hierdoor zwaar beschadigd geraakt of afgebrand.
We weten dat aan het eind van de oorlog (eind januari 1945) Sjaantje (Adriana) van Sleeuwen met haar man (Jan Deckers), mijn grootouders, de Maas over gevlucht zijn, omdat mijn oma hoogzwanger (8 maanden onderweg) was van mijn vader.
Na hun nachtelijke overtocht in een bootje over de Maas bij Hedel, Velddriel komen zij heelhuids in bevrijd gebied aan. De schoonvader van een broer van Jan (Van Beurden) zet hen over. Ik heb altijd indrukwekkend gevonden hoe mijn opa daarbij sprak over de bijstand van Onze Lieve Vrouw van Den Bosch. Het moet een heel angstig avontuur zijn geweest.
Na aankomst in bevrijd gebied zijn zij eerst in Den Bosch door militairen (geallieerden) ondervraagd, waarna zij mochten vertrekken om tijdelijk bij haar ouders (Jan en Dien) in Dinther te gaan wonen. Jan bleef daarbij zijn werk in Den Bosch doen.
Ze blijven tot de bevrijding in mei 1945 in Dinther wonen.
Voor de bevalling is Adriana naar het ziekenhuis in Den Bosch geweest. Ze bevalt van haar eerste zoon: Arnoldus Johanna Maria (Arie) Deckers, mijn vader.
Als in het ziekenhuis de zuster komt met de baby van Jan Deckers, zegt deze “Deze is niet van mij” En hij heeft gelijk…. Jan had het goed gezien. (de baby met wie Arie was verwisseld is overigens later ook in de groente gaan werken).
Na de bevrijding in mei 1945 vertrekt het echtpaar eerst naar hun huis in Well. Al snel daarna kopen ze hun winkel in Ammerzoden.
Tien jaar na de oorlog: 11 bruiloften
Adriana (Sjaantje) van Sleeuwen trouwt als eerste van de kinderen in 1944 met Jan Deckers. In de tien jaar na de oorlog trouwen ook de andere kinderen. Alleen Jan blijft zijn leven lang vrijgezel.
Johan van Sleeuwen die aan het begin van de oorlog uit krijgsgevangenschap naar zijn “liefste” Johanna Smits schreef, trouwt in 1946 met haar.
De boerderij aan de Heikantsedijk
Rond 1950 zien we de boerderij aan de Heikantsedijk (B3) als volgt (bovenin) op de foto:
Op de voorkant zien we het huis met het adres B2. Bewoner in 1950 is L. van Roosmalen (zoon van Willem van Roosmalen). een neef van Dien van Roosmalen.
Later komt zijn zoon Ties (Martinus geb. 1923) op de boerderij te wonen.
Bovenin de foto zien we de boerderij van Jan en Dien. (adres: B3)
Duidelijk is te zien dat de bovenkant van de nindeuren (de grote deuren meest links op de foto) nog rond zijn aan de bovenkant..
Dit is veranderd bij de verbouwing van de boerderij waarbij Jan en Dien in het huis ruimte maken voor hun huwende kinderen.
Deze verbouwing vindt plaats na 1951 (de datering van bovenstaande foto) en voor 20-5-1953 (het huwelijk van Jos en Marie).
Bij deze verbouwing is er in het achterhuis van de boerderij een (kleine) woning gebouwd. Verder is ronding aan de bovenkant van de drie nindeuren weggehaald. De reden hiervoor was dat indertijd het hooi met paard en wagen op de Bleke tussen Loosbroek en Heesch gehaald moest worden. Vanwege de ronde nindeur kon de kar niet met volgeladen naar binnenrijden. Daarom moest voorheen onnodig vaak heen en weer gereden worden. Door de deur vierkant te maken konden ze dit voorkomen.
Na zijn huwelijk (op 20-5-1953, in Dinther) gaat Jos (Adrianus) van Sleeuwen, een zoon van Jan en Dien, met zijn vrouw Marie van der Loo in de achterwoning wonen.
Logeren op de boerderij
Als kind ging mijn vader (Arie, geboren in 1945) regelmatig op de boerderij logeren. Ieder had zijn eigen plekje in een bedstee of een bed. De kinderen (meestal 2 of 3) logeerden de hele zomervakantie (6 weken lang), de kerstvakantie en de paasvakantie in Dinther. Mijn vader was niet de enige die hier kwam logeren. Nichtjes van alle kanten vertellen over dat zij graag op de boerderij kwamen logeren. Andersom vertelt tante Lenie dat zij weer graag op de molen in Volkel ging logeren. Op die molen woonde de jongste zus van Dien.
Iedere zondag
Ook als de kinderen uitvliegen komen ze nog elke zondag naar het ouderlijk huis in Dinther om bij pa en ma te buurten. Het waren hele drukke zondagmiddagen. Waar iedereen nog graag over verteld.
Vermaak in de jaren vijftig
Bij Jan en Dien kwamen altijd veel mensen.
Ze hadden daar hun schuur ook helemaal op aangepast.
Het was een ontspanningsruimte(schuur) met biljart, kachel en kaarttafels. In de buurt noemde men dit de Beugelbaan. Als er gezelligheid was, stond er altijd een pot koffie en een kan thee klaar!
(wie dit spelletje nu nog wil spelen kan in het openlucht museum in Arnhem terecht!)
En als het warm was, werden de tafels gewoon buiten gezet:
Maar vermaak vond niet alleen in de schuur plaats. Bij de reünie in 2005 haalde menigeen nog herinneringen op aan de keren dat in de Klotbeek achter de boerderij werd gezwommen. Een nostalgisch plaatje hiervan mag dan ook niet ontbreken!
Ook de muziek ontbreekt niet in het leven van de Van Sleuwens. Hiernaast zien we Harrie als tamboer maitre van de Harmonie St. Servaes. Een functie die later ook door zijn neef Ad is overgenomen.
De tweede helft van de jaren vijftig.
In 1955 verliezen Jan en Dien hun zoon Piet. Piet komt om bij een ongeluk met een vrachtwagen die achteruit reed. Piet stond achter de auto en de vrachtwagen reed achteruit. Piet zat er tussen en heeft het niet overleefd..
In 1956 overlijdt Dien van Roosmalen, 70 jaar oud.
Zij is langdurig ziek geweest.
Het was een indrukwekkende begrafenis. De kist werd op een boerenwagen waarvoor paarden liepen vanaf de Hommelse Brug door een grote groep mensen lopend naar de kerk in Dinther begeleid. Een lange indrukwekkende processie.
Op dat moment wonen Toon van Lieshout en Hanneke van Sleeuwen in hun huis aan de Torenstraat.
Hanneke heeft onder de foto van het huis "villa nooitgedacht" geschreven.
In dit huis woonde aan de ene zijde Nardus’oom (Leonardus de broer van Lamberdina) met zijn vrouw, en aan de andere zijde Hanneke en Toon. (hierboven zien we ze trots voor hun huis staan)
Na het overlijden van Dien, verhuizen Hanneke en Toon naar het oudershuis en nemen de zorg voor vader Johannes, broer Jan en het boerenbedrijf op zich.
Als Antoon van Sleeuwen op 14-5-1957 in Berlicum trouwt met Diny van Rooij gaat hij met haar ook wonen in het “achterhuis van de heikantsedijk 3.”. Jos en zijn vrouw zijn daar dan inmiddels vertrokken.
In 1963 overlijdt vader Jan, 85 jaar oud..
Heikantsedijk: Hanneke en Toon, het vervolg
Hanneke en Toon nemen het boerenbedrijf over als zij in de boerderij trekken. Het bedrijf heeft koeien (mestkalveren en graskoeien), kippen, varkens en paarden. Daarnaast verbouwen zij rogge.
Toon werkt daarnaast nog 10 jaar op de peperkoekfabriek.
Daarover vertelde hij een aardige anekdote. Hij nam namelijk een dag vrij voor de Hedelse paardenmarkt in het eerste jaar dat hij in de peperkoekfabriek werkte. Tot zijn grote verbazing ontmoet hij daar de baas van de peperkoekfabriek, die hem van de weeromstuit zegt dat hij volgende jaar met hem naar de Hedelse paardenmarkt moet gaan, om hem over de paarden te adviseren…. En zo verscheen Toon een jaar later met de directeur op de paarden markt ….
Rond 1970 stoppen Hanneke en Toon met het boerenbedrijf en brengen het bedrijf terug tot een aantal paarden.
Nadat vader Jan (“een moeilijke man”) in 1963 komt te overlijden wonen Hanneke en Toon samen met broer Jan in het oudershuis.
Toon werkt dan via de sociale werkvoorziening in de plantsoenendienst en Hanneke “gaat poetsen” in de Abdij van Berne.
Als ze AOW krijgen, stoppen ze beide met werken. Ze blijven samen genieten…..
In 1988 overlijdt (broer) Jan in korte tijd aan longkanker.
Daarna blijven Toon en Hanneke met z’n tweeën over. Hanneke overlijdt in 1994. Daarna wordt er opnieuw verbouwd in het “achterhuis”, want “dochter aan huis” van Toon en Hanneke, nichtje Brigitte van Elderen wil daar samen met Harry van Alebeek gaan wonen.
Brigitte is de jongste dochter van Bets van Sleeuwen en Toon van Elderden en is van jongs af aan veel op de boerderij in Dinther geweest.
Vanaf 1994 wonen zij in het achterhuis. Toon trekt veel met Brigitte en Harry en hun kinderen Tjeu, Ries en Luus op.
Juni 2006
Met dank aan:
Carel van Sleuwen en Brigitte van Elderen voor het organiseren van de reünie in 2005 en 2010.
Carel van Sleuwen voor het verzamelen van veel foto's en twintigste en eenentwintigste eeuwse informatie over de Van Sleuwens
Toon van Lieshout die mijn ouders heel veel mooie verhalen wist te vertellen.
En alle kleinkinderen van Jan en Dien die graag even meedachten als ik iets niet wist of iets zocht.
Harrie van Sleuwen uit Heerlen die mij aanvullingen mailde.